506 Sayılı Kanuna Göre

06.08.2003 Tarihinden Önce Ölen Sigortalılar

506 sayılı Kanun’un 4958 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki 69. maddesinde 06.08.2003 tarihinden önce ölen sigortalılardan dolayı ana ve babalara aylık bağlanması için;

• Sigortalının ölüm tarihinde artan hisse olması gerekmektedir. Ölüm tarihinde artan hisse yoksa ana ve babaya daha sonra artan hisse olsa bile aylık bağlanmaz.
• Ölüm tarihinde ana babanın geçiminin ölen sigortalı tarafından sağlanıp sağlanmadığının tespiti sosyal güvenlik denetmenleri tarafından yapılır ve denetmenlerin düzenlediği raporda bu şartın yerine gelip gelmediği belirtilir.

Ölüm tarihinde yukarıdaki şartlara sahip olan anne ve babaya ölüm tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanacaktır.

Özetle, 06.08.2003 tarihinden önce vefat eden sigortalının anne ve babasına aylık bağlanabilmesi için şartlar;

• Sigortalının ölüm tarihinde artan hissenin bulunması gerekir.
• Geçimini ölen sigortalı tarafından sağlandığının tespiti gerekir.
• Hisseleri her biri için % 25 oranında ödenir.
• Çalışması veya kendi çalışmasından dolayı gelir/aylık bağlanması durumunda aylık kesilir.

06.08.2003 – 01.10.2008 Arasında Ölen Sigortalılar

506 sayılı Kanun’un 4958 sayılı Kanunla değiştirilmiş 69. maddesinde; 06.08.2003 tarihinden sonra ölen sigortalının ana ve babasına ölüm aylığı bağlanması için şartlar aşağıdaki gibidir;

• Sigortalının ölüm tarihinde artan hissenin bulunması
• Anne ve babasının çalışmaması
• 2022 sayılı Kanuna göre alınan aylık hariç olmak üzere, her ne ad altında olursa olsun gelir ve aylık almaması

Ölüm tarihinde Kanun’da belirtilen şartları yerine getiren ana ve babaya ölüm tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanacaktır.

Vefat eden sigortalının eş ve çocuklarına bağlanan ölüm aylığı, sigortalının vefatından önce kendisine bağlanan yaşlılık aylığından az olması durumunda anne ve babaya ölüm aylığı bağlanır. Vefat eden sigortalının eş ve çocuklarına bağlanan ölüm aylığı, sigortalının vefatından önce kendisine bağlanan yaşlılık aylığından az değilse anne ve babaya ölüm aylığı bağlanmaz.

Sigortalının vefatı halinde eş ve çocuklara bağlanan ölüm aylığı vefatından önce kendisine bağlanan yaşlılık aylığından aşağı olmaması nedeniyle anne/babaya aylık bağlanamaması durumunda daha sonradan artan hisse oluşsa bile aylık bağlanmaz.

• Ölüm tarihinde artan hisse olacak.
• 2022 sayılı kanundan aldığı aylık hariç olmak üzere, çalışması, kendi çalışmasından dolayı veya başka çocuğundan herhangi bir yerden gelir ve aylığı almayacak.
• Hisseleri her biri için % 25 (anne % 25, baba % 25)
• Çalışması ve kendi çalışmasından dolayı gelir/aylık bağlanması durumunda aylık kesilir.
• Eşler birbirinden bağımsız değerlendirilir. Babanın aylığı olsa da anneye aylık bağlanmasını etkilemez.
• Dul anne ve baba evlenseler de aylıkları kesilmez.
• İki çocuğundan aylığa hak kazanan anne – babaya sadece birinden aylık bağlanır.

1479 Sayılı Kanuna Göre

Sigortalının 01.10.1972 – 03.10.2000 tarihleri arasında ölmesi halinde;

• Diğer hak sahiplerine bağlanacak aylıktan artan bir hisse bulunması koşuluyla,
• Geçimi sigortalı tarafından sağlanan anne ve/veya babaya,

Ölüm aylığı bağlanacaktır. Geçimin sigortalı tarafından sağlandığının kabul edilebilmesi için anne ve/veya babanın kişi başına düşen gelirinin asgari ücretin brüt tutarının altında olması gerekmektedir.

Sigortalının 04.10.2000 – 07.08.2001 tarihleri arasında ölmesi halinde;

• Diğer hak sahiplerine bağlanacak aylıktan artan bir hisse bulunması koşuluyla,
• 1479 sayılı Kanun ile diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında çalışmayan,
• Bu kanunlar kapsamındaki çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan anne ve/veya babaya

Ölüm aylığı bağlanacaktır.

Sigortalının 08.08.2001 – 01.08.2003 tarihleri arasında ölmesi halinde;

• Diğer hak sahiplerine bağlanacak aylıktan artan bir hisse bulunması koşuluyla,
• Geçimi sigortalı tarafından sağlanan anne ve/veya babaya

Ölüm aylığı bağlanacaktır. Geçimin sigortalı tarafından sağlandığının kabul edilebilmesi için anne ve/veya babanın kişi başına düşen gelirinin asgari ücretin brüt tutarının altında olması gerekmektedir.

Sigortalının 02.08.2003 – 30.09.2008 tarihleri arasında ölmesi halinde;

• Ölüm tarihinde veya sonradan diğer hak sahiplerine bağlanacak aylıktan artan bir hisse bulunması koşuluyla,
• 1479 sayılı Kanun ile diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında çalışmayan,
• Bu kanunlar kapsamındaki çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan anne ve/veya babasına

Ölüm aylığı bağlanacaktır.

5434 Sayılı Kanuna Göre

5434 sayılı yasanın 72. madde metni hükümlerine göre, ölen memurun anne ve babasına ölüm aylığı bağlanma şartı; anne için; dul ve muhtaç olmak, baba için; 65 yaşından küçük ise muhtaç ve aynı zamanda malul olmak, 65 yaşından büyük ise, yalnızca muhtaç olmaktır. Vefat eden memurun anne ve babasının muhtaç sayılıp sayılmayacağına il veya ilçe idare kurulları karar verir.

• Anne veya babanın, asgari ücretin net tutarından daha az bir geliri olsa bile, bu ölçü anne ve babanın muhtaç sayılması için tek başına yeterli olmamakta, anne ve babanın aile fertlerini geçindirmeye yetecek kadar malı varsa muhtaç sayılmamaktadır.
• Anne ve baba için, hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması şartı yoktur.
• Anneye aylık bağlanacak durumlarda ise, annenin dul olma şartı vardır.
• 65 yaşından küçük babaya ölüm aylığı bağlanması için malul olma şartı vardır.

Ölen iştirakçilerin, iştirakçi bulunmayan dul ve muhtaç anaları ile iştirakçi olmayan ve ölüm tarihinde muhtaç ve 65 yaşını doldurmuş bulunan babalarına Sandığa müracaat tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanır.

Muhtaç babalardan çalışarak geçimini sağlayamayacak derecede malul olanlar için yaş kaydı aranmaz. Muhtaç olması sebebiyle aylık bağlanan babanın ölümünde aylığı, muhtaç olması şartı ile Sandığa müracaat tarihini takip eden aybaşından itibaren öz anaya bağlanır.

Sigortalı ister 15.10.2008 tarihinden önce isterse 15.10.2008 tarihinden sonra ölmüş olsun, son sigortalılık 5434 sayılı Kanun kapsamında geçmiş ise hak sahipliği 5434 sayılı Kanun’a göre belirlenecektir. 5434 sayılı Kanun’a göre, ölen sigortalının hizmetinin 10 yıldan az olması halinde anne ve/veya babaya ölüm aylığı bağlanmayacağından, 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesi hükümlerine göre, sigortalının en az 1.800 gün prim ödemesinin bulunması halinde 5434 sayılı Kanun’a göre hesaplanacak ölüm aylığı 5510 sayılı Kanun’un 34. maddesinde sayılan şartları sağlayan anne ve/veya babaya ödenebilecektir. Dolayısıyla son olarak 5434 sayılı Kanun kapsamında prim ödemesi bulunup 5 yıldan fazla 10 yıldan az hizmeti olan sigortalının anne ve/veya babasının hak sahipliği 5510 sayılı Kanun’a göre belirlenecektir.

5510 Sayılı Kanuna Göre

Kanun’un 32. ve 34. maddesi gereğince 01.10.2008 tarihinden sonra ölen sigortalının anne ve babasına ölüm aylığı bağlanabilmesi için 4 şartın sağlanması gerekmektedir.

• En az 1.800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekir.
• Aylık talep eden anne ya da babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirin asgari ücretin net tutarından az olması gerekir. (2018 yılı için 1.450,91 TL),
• Ölen çocuğundan dolayı anne ya da babaya diğer çocuklardan kazanılan gelir ve aylıklar hariç herhangi bir gelir veya aylık bağlanmamış olması gerekir. (Anne ve babadan birisi emekli aylığı alıyorsa diğerinin belirtilen şartları sağlaması halinde ölüm aylığı alabilmektedir.)
• Hak sahibi eş ya da çocuklardan artan hisse bulunması gerekir. (65 yaşın üstünde olan anne ve babaya diğer şartları sağlamak şartıyla artan hisse şartına bakılmaz.)

Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 12.50 + % 12.50 = % 25’i oranında, ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam % 12.50 + % 12.50 = % 25’i oranında aylık bağlanır.

Kanun’un 4/1-(b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için ölen sigortalının genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığından dolayı prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması veya ödenmiş olması gerekmektedir.

Anne ve Babaya Ölüm Aylığı Bağlanmasında 05.12.2017 Tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmelik Değişikliği

Sosyal Sigorta işlemleri Yönetmeliğinin geçici 4. maddesinin 2. fıkrası;

“Ölen sigortalının hak sahiplerine gelir ve aylık bağlanması ile bu gelir ve aylıkların durum değişikliği hallerinde artırılması, azaltılması, kesilmesi veya yeniden bağlanmasında Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalılar için mülga kanun hükümleri, Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalılar için ise Kanun hükümleri uygulanır. Gelir veya aylık almakta iken Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ölen sigortalının hak sahipleri için de Kanun hükümleri uygulanır.” iken 05.12.2017 tarihli yönetmelik değişikliği ile aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalıların hak sahiplerine gelir veya aylık bağlanmasında, sigortalıya ilişkin koşulların tespiti ile gelir veya aylığın hesaplanması ve paylaştırılmasında ölüm tarihindeki, hak sahiplerine ilişkin koşulların tespitinde ise hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki Kanun hükümleri uygulanır.”

Yapılan değişiklik sonucu kanun yürürlükten önce vefat eden kişilerin hak sahipleri için (eş, çocuk, ana baba) hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki Kanun hükümleri geçerli olacak. Artık hak sahipleri için aranan şartlar kişinin vefat tarihine göre değişmeyecek. Anne ve babanın hak sahipliğini kazandığı tarih 01.10.2008 sonrası olacağı için aylık talebinde bulunan anne baba için;

• Artan hisse olmasına (65 yaş üstünde olması durumunda aranmayacak),
• Diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olmasına,
• Her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından (2018 yılı için 1.450,91 TL) daha az olup olmadığına bakılacak.
• 2022 sayılı Kanuna göre aylık alırsa talebi ret edilecektir.

Örnek-1: 13.12.2001 tarihinde vefat eden evladından dolayı anne 28.09.2017 tarihinde 4(a) kapsamında aylık talebinde bulunmaktadır. Anneye aylık bağlanması için önce artan hissenin olup olmadığına bakılmaktadır. Hisse var ise annenin çalışmasının veya kendi çalışmalarından dolayı gelir/aylık alıp almadığına bakılmaktadır. Üçüncü şart olarak da Denetmen tarafından ölüm tarihinde annenin geçiminin ölen evladı tarafından sağlanıp sağlanmadığının rapor ile tespiti gerekmektedir. Üç şartı da sağlarsa anneye aylık bağlanmaktadır.

Örnek-2: 23.08.2007 tarihinde vefat eden evladından dolayı baba 12.11.2017 tarihinde 4(a) kapsamında aylık talebinde bulunmaktadır. Öncelikle artan hissenin varlığına bakılmaktadır. Artan hisse var ise babanın 2022 sayılı kanun hariç çalışması veya her hangi bir gelir/aylık alıp almadığına bakılır. Bu şartları taşıyorsa örnek-1 ve örnek-3’teki gibi gelir kriterine bakılmadan iki şartı yerine getirmesi durumunda aylık bağlanmaktadır.

Örnek-3: 15.11.2017 tarihinde vefat eden evladından dolayı anne ve baba 29.11.2017 tarihinde 4(a) kapsamında aylık talebinde bulunmaktadır. İlk olarak anne ve babanın diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık alıp almadığına bakılır. 2022 aylığı dahil gelir ve aylık almıyor olması gerekir. İkinci olarak artan hissenin olup olmadığına bakılır. Anne baba 65 yaşın üzerinde ise artan hisse aranmaz. İki şartı sağlayan anne baba için üçüncü şart gelir kriteridir. Gelir araştırması denetmen tarafından yapılmaktadır. Anne babaya aylık bağlanması için üçüncü olarak; Her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması, gerekmektedir. (2018 için net asgari ücret 1.450,91 TL)

Örnek-4: Örnek-1’deki 13.12.2001 tarihinde vefat eden evladından dolayı 4(a) kapsamında aylık talebinde bulunan anne aynı talebi 05.12.2017 tarihinden sonra yeni düzenleme yapıldıktan sonra yapmış olsaydı; artan hisseye, diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olmasına, her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olup olmadığına bakılacaktı. 05.12.2017 tarihinden önce talep ettiği için artan hisseye, annenin çalışmasının veya kendi çalışmalarından dolayı gelir/aylık alıp almadığına bir de ölüm tarihinde annenin geçiminin ölen evlat tarafından sağlanıp sağlanmadığına bakılmıştır.

Örnek-5: Örnek-2’deki 23.08.2007 tarihinde vefat eden evladından dolayı aylık talebinde bulunan baba 12.11.2017 tarihinde değil de yeni düzenlemenin yürürlük tarihi olan 05.12.2017 tarihinden sonra 4(a) kapsamında bulunmuş olsaydı; artan hisseye, diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olmasına, her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olup olmadığına bakılacaktı. 05.12.2017 tarihinden önce talep ettiği için artan hisseye, babanın 2022 sayılı kanun hariç çalışması veya her hangi bir gelir/aylık alıp almadığına bakılmıştır. 2022 sayılı kanuna göre aylık alan anne baba çocuğundan dolayı aylık alabilecekken artık alamayacaktır.

Örnek-6: Örnek-3’teki 15.11.2017 tarihinde vefat eden evladından dolayı 4(a) kapsamında aylık talebinde bulunan anne ve baba 29.11.2017 tarihinde değil de yeni düzenlemenin yürürlük tarihi olan 05.12.2017 tarihinden sonra da aylık talebinde bulunsa aranan şartlar değişmeyecektir.